Alleen continue metingen en data kunnen vergunningverlening vlottrekken

Sinds de Raad van State op 7 september 2022 de Rav-emissiefactoren van enkele emissiearme vloeren in de melkveehouderij niet langer toepasbaar achtte, is het Leiden in last wat betreft de vergunningverlening. Provincies en het ministerie zoeken naar oplossingen, maar makkelijk gaat dat niet: de juridische houdbaarheid – gebaseerd op de wettelijke zekerheidseis dat de depositie op natuurgebieden niet mag toenemen - blijft een heikel punt.
Als extra aanvulling op een vergunningaanvraag leek een passende beoordeling kansrijk. Zo’n beoordeling beschrijft de werking van het stalsysteem, de wijze van borging van de emissie, de mate van onderhoud aan het stalsysteem en het toezicht op al deze aspecten. Het dient als onderbouwing bij de aanvraag van een natuurvergunning (Wnb). De provincie Noord-Brabant ontwikkelde de Handreiking passende beoordeling luchtwassers. Sinds december 2023 werd van die handreiking gebruikt gemaakt om zo weer vergunningen te kunnen verlenen.

Betrokken in lopende aanvraag
In augustus dit jaar berichtte de provincie nog dat de eerste vergunningen met passende beoordelingen waren verleend. Meestal duurt het vervolgens enkele jaren voordat zo’n handreiking bij de Raad van State terechtkomt voor een beoordeling op de juridische houdbaarheid. Deze keer ging het anders. De passende beoordeling, werd direct betrokken in een al jaren lopende vergunningprocedure voor een gecombineerde luchtwasser bij een varkenshouder in Noord-Brabant. Op 4 september 2024 oordeelde de Raad van State dat de passende beoordeling onvoldoende borging geeft op het voorkomen van negatieve effecten op gevoelige natuur. 
De bijbehorende vergunning werd door de Raad van State vernietigd. Het toont opnieuw aan dat de rechter zware eisen stelt aan de zekerheid dat er niet meer stikstof op Natura2000-gebieden mag neerdalen dan wettelijk bepaalt. Hoewel provincies nog meer voorschriften- en maatregelenpakketten aan vergunningen kunnen koppelen, lijkt deze weg op dit moment heilloos, vindt Lambert Polinder, jurist bij Exlan. “Je kunt het pakket van een vergunningaanvraag nog dikker maken met nieuwe voorschriften, maar partijen zoals milieugroep MOB, zullen er doorheen vlooien en aangeven waar nog een onzekerheid zit. Dan kan de rechter niets anders doen dat daarin meegaan.”

Twee mogelijke richtingen
Geen enkele vergunning kan op voorhand aangeven wat de emissie in de praktijk wordt. Dat kan alleen als er daadwerkelijk aan de emissie wordt gemeten. Er blijft volgens Polinder daarom maar één weg over: continu emissies meten met sensortechnologie en data verzamelen. Dit biedt volgens hem ook de noodzakelijke mogelijkheden om met doelsturing in plaats van middelenvoorschriften de emissies te verlagen. “De overheid is zich met middelvoorschriften gaan bemoeien met het laatste schroefje en moertje van emissiereducerende technieken in stallen. Dat maakt vergunningverlening onwerkbaar. Met doelsturing krijgt de veehouder het roer weer in handen. Die bepaalt hoe emissies worden gereduceerd. Dat kan met staltechnieken maar ook met bijvoorbeeld voer- en managementtechnieken.”
Gert-Jan Monteny, directeur bij Advies-ID, kan zich hierin vinden. Richting de toekomst ziet hij twee mogelijke richtingen om de emissie juridisch te borgen: 1- sensormetingen worden een standaard onderdeel van een stalsysteem (bijvoorbeeld als onderdeel van de klimaatcomputer), of 2- met kennis en meetdata (veel meer data dan de huidige meetprotocollen nu voorschrijven) worden handelingen aan een stalsysteem inzichtelijk gemaakt en vindt er controle plaats op die handelingen. Wat juridisch houdbaar is, wordt volgens hem pas duidelijk als een wijze van borging standhoudt tijdens een procedure bij de Raad van State. 

Consequenties aan doelsturing
Keerzijde van vergunningverlening op basis van doelsturing is dat het niet halen van het doel, consequenties heeft voor de veehouder. Hij of zij zal extra emissiebeperkende maatregelen moeten nemen of – en dat is ingrijpender – het aantal dieren moeten minderen. Polinder: “Daarom is het van groot belang van te voren goed inzichtelijk te hebben hoe dat doel gehaald kan worden.”