Mestplannen Wiersma bieden op korte termijn weinig soelaas

Door de afbouw van derogatie, het instellen van bufferstroken en het uitbreiden van NV-gebieden is de plaatsingsruimte voor stikstof gedaald met 78 miljoen kilo. Een nieuwe derogatiebeschikking - vergelijkbaar met de oude - zou het mestprobleem direct met 53 miljoen kilo stikstof verminderen. Een uitgeklede variant heeft een kleiner effect. Maar of een nieuwe derogatie er komt, in welke vorm en wanneer, is op dit moment niet duidelijk.

Verkleinen derogatievrije zones
De kleine maatregelen die Wiersma nu aankondigt betreffen onder andere het verkleinen van de derogatievrije zones rondom stikstofgevoelige Natura2000-gebieden van 100 naar 250 meter. Daarmee is het voor boeren die met percelen voor meer dan de helft of volledig buiten de 100 meter liggen, voor het jaar 2025 weer mogelijk derogatie aan te vragen (in lijn met het Europese afbouwpad). De plaatsingsruimte stijgt hiermee met ongeveer 0,25 miljoen kilo stikstof. Deze maatregel geldt alleen voor 2025 omdat daarna de derogatie volledig is afgebouwd.

Daarnaast wijzigt Wiersma per 1 januari 2025 de zogenoemde stikstofcorrectiefactor van 10,1 procent naar 14 procent. De stikstofcorrectiefactor geeft een percentage weer van de hoeveelheid mest die verdwijnt via gas tijdens de opslag van mest (gasvormige verliezen). Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat 14 procent als stikstofcorrectiefactor beter aansluit op de werkelijke situatie op het boerenerf. Boeren kunnen hierdoor meer mest op het land kwijt. Dit verlicht de mestmarkt met maximaal 5 miljoen kilo.

Meer export van mest
De LVVN-minister ziet ook mogelijkheden voor de export van mest. Op dit moment worden die mogelijkheden nog niet optimaal benut. Wiersma stelt een speciale gezant aan die gaat helpen met het aantrekken van nieuwe afzetmarkten. Met een nieuwe subsidieregeling wil de minister dat het op korte termijn voor boeren mogelijk wordt om meer mest te bewerken voor de export, denk aan hygiënemachines of korrelinstallaties.

Naast export zet de minister in Europa in op zo snel mogelijke toelating van Renure-meststoffen, waarmee boeren hoogwaardige kunstmestvervangers kunnen maken van dierlijke mest. Dit zou de mestmarkt met 10 tot 15 miljoen kilo stikstof kunnen ontlasten. Tot hier duidelijkheid over komt, wordt nationale wet- en regelgeving in orde gemaakt om dit snel toe te kunnen passen. Ook laat de minister onderzoek doen naar de verwerking van dierlijke mest in potgrond.

Mestmarkt nog niet in balans
Bovenstaande maatregelen zijn echter niet voldoende om de mestmarkt in balans te brengen. Daarom werkt de minister ook aan een nieuwe brede en vrijwillige beëindigingsregeling voor boeren die willen stoppen. Naar verwachting kan die begin 2026 open worden gesteld. Ook ondersteunt de minister de melkveehouderij om de hoeveelheid ruw eiwit in het rantsoen te verlagen. Dat zorgt voor minder stikstof in mest.

Omdat het nationale mestproductieplafond in 2025 verder daalt naar 135 miljoen kg fosfaat en 440 miljoen kg stikstof (10% minder dan dit jaar) stelt de minister een afromingspercentage voor van fosfaat- en productie-/dierrechten bij overdracht buiten familieverband: 30 procent bij de melkvee, 25 procent voor de varkenshouderijen en 15 procent bij de pluimveebedrijven. De minister is zich ervan bewust dat deze maatregel de boerenbedrijven raakt, maar wil daarmee een generieke korting voorkomen.

Vinger aan de pols houden
Wiersma houdt de komende tijd de vinger aan de pols om het effect te kunnen bepalen van lopende regelingen als de LBVen LBV-plus. Wanneer het huidige beschikbare budget voor 65 procent wordt benut, daalt het mestoverschot met ongeveer 20 miljoen kilo stikstof. Eind 2024 vindt er een herbeoordeling plaats of de afromingspercentages redelijk zijn.

Alle maatregelen die de minister voorstelt zullen worden gefinancierd uit de 5 miljard euro die uit het Hoofdlijnenakkoord zijn gereserveerd voor de agrarische sector.