Monitor geeft 24/7 inzicht in stalklimaat

Er zijn grote verschillen in het stalklimaat. Zowel tussen verschillende diersoorten als tussen kalverbedrijven onderling. Kalverbedrijven werken vaak met een directe luchtinlaat. Op varkensbedrijven komt dat vrijwel niet meer voor. Dierenarts Josine Gelauf vindt dat ook kalverbedrijven vaker van een indirecte luchtinlaat gebruik zouden moeten maken: “Met een directe inlaat zijn er gedurende 24 uur grote verschillen wat betreft temperatuur, luchtsnelheid en CO2-gehalte. Dat is niet altijd goed.”

Kalveren die gezond zijn en hard groeien, kunnen volgens haar zeker tegen koudere omstandigheden of een iets hogere luchtsnelheid. Maar juist op momenten dat de dieren zwakker zijn, zoals op kalverbedrijven gedurende de eerste zes weken, moet het stalklimaat stabiel zijn en voldoen aan de kritische behoefte van het dier.

Samen met haar man – die productontwerper is – heeft ze een compleet meetsysteem ontwikkeld dat continu CO2, temperatuur, relatieve vochtigheid, ammoniak, fijnstof en luchtdruk in de stal meet. Deze zogenoemde Healthy Climate monitor is standaard uitgerust met een camera. Hiermee wordt inzichtelijk hoe dieren zich gedragen.

Jeroen Boeijen van Denkavit gebruikt de monitoren regelmatig om het stalklimaat bij klanten te toetsen. Het apparaat hangt gemiddeld twee weken in een stal voor analyse. Boeijen heeft het over bewustwording; laten zien wat er 24 uur per dag gebeurt op dierniveau. “Samen met de kalverhouders hebben we al veel laaghangend fruit geplukt en is het stalklimaat flink verbeterd. Met zo’n monitor kun je het klimaat verder perfectioneren.” Zaken die hij regelmatig ziet, zijn een hoge ammoniakconcentratie in de stal gedurende de nacht, hoge CO2-concentraties bij jonge kalveren, hoge luchtvochtigheid van 85 procent of meer en grote verschillen tussen de dag- en nachttemperatuur op stal.

Als de ammoniakwaarde ’s nachts boven de 10 ppm komt, wordt er te weinig geventileerd. Dit kan verschillende oorzaken hebben. De ventilator, die in staat is om het maximum te ventileren voor zware kalveren, maakt bij minimumventilatie voor nuka’s te weinig omwentelingen en gaat stilstaan of zelfs - door de druk van de koude lucht van buiten - de verkeerde kant op draaien. In dit geval is het van belang om de ventilatoren harder te laten draaien en ze te voorzien van een smoorunit in combinatie met en meetwaaier.

Wanneer de CO2-waarde te hoog oploopt, is dat ook een teken dat er weinig geventileerd wordt. Er hangt dan veel uitgeademde lucht in de ruimte. Bij een waarde boven de 2.000 ppm blijven te veel ziektekiemen in de stal hangen. Hoe meer ziektekiemen, hoe groter de kans op zieke kalveren, waarschuwt Gelauf. Bij te weinig ventilatie kan ook de relatieve vochtigheid te hoog oplopen. Idealiter kan dit opgelost worden met bijverwarmen. In warmere lucht kan immers meer vocht oplossen.

Met de huidige energieprijzen is bijverwarmen niet altijd een optie die logisch lijkt. Boeijen adviseert daarom bij verbouw- en nieuwbouw vooral te kijken naar oplossingen waarbij warmte teruggewonnen kan worden. Bijvoorbeeld via een warmtewisselaar in de luchtwasser. Deze warmte kan gebruikt worden om de inkomende lucht te verwarmen maar ook om water op te warmen voor de melkbereiding. Warmtewisselaars zijn in de pluimvee- en varkenssector al aardig ingeburgerd. Zolang er geen warmteterugwinning mogelijk is, adviseert Gelauf om gerichter bij te verwarmen, precies waar en wanneer het echt nodig is. Door real time te meten kan de ventilatie en verwarming geoptimaliseerd worden.

Connecting Agri&Food heeft ook een klimaatsensor ontwikkeld, de Slimme Stal-meter. Angela van der Sanden van het onderzoeksbureau merkt op dat een stabiel stalklimaat belangrijker is dan de gemiddelde waarden. Dat blijkt uit onderzoeken die het bedrijf heeft gedaan in de varkenshouderij. “Uiteraard heb ik het niet over extreme afwijkingen van de streefwaarden. Maar dag en nacht een stabiel stalklimaat is belangrijker dan het feit of een bepaalde streefwaarde van temperatuur of ammoniak wel of net niet gehaald wordt.”

Boeijen merkt op dat steeds het totale stalsysteem bekeken moet worden om tot verbeteringen te komen. Zowel wat betreft de luchtinlaat (niet direct), windinvloeden, hoe de lucht zich door de stal beweegt en de klimaatinstellingen in combinatie met de gebruikte ventilatoren. Hij adviseert daarom de monitor op verschillende plaatsen in de kalverstal te hangen zodat er een beeld ontstaat van het functioneren van de gehele stal. “Vervolgens kun je analyseren wat er verbeterd kan worden.” Hij voegt hier nog een stevige uitspraak aan toe: “Een goed gebouwde stal met een optimaal ventilatiesysteem dat goed bediend wordt, zou weleens een koppelkuur verschil kunnen maken.”

Foto: Dierenarts Josine Gelauf vindt dat kalverbedrijven vaker van een indirecte luchtinlaat gebruik zouden moeten maken