Vijf landen maken bezwaar tegen Turkse ‘döner’-registratie

In West-Europa wordt juist vlees van kalveren jonger dan twaalf maanden gebruikt voor dit vleesproduct. Door de aanvraag komt een grote afzetmarkt van kalfsvlees in gevaar. Ongeveer 20 procent van het kalfsvlees belandt in döner waarbij Duitsland de grootste afzetmarkt is voor Nederlandse slachterijen. Ook voor de Duitse kalversector is de dönermarkt een belangrijk afzetkanaal.
De Turkse overheid heeft de aanvraag voor de productbescherming op 24 april 2024 ingediend bij de EU. Het land wil dat döner wordt geregistreerd onder de Gegarandeerde Traditionele Specialiteit (GTS). Dit is één van de drie soorten productbeschermingen die de EU kent (zie kader). De GTS verwijst niet naar de herkomst van het product, maar naar de traditionele productsamenstelling of de productiemethode. Bekende producten met een GTS zij basterdsuiker en Serrano ham.

Verstrekkende gevolgen
De aanvraag heeft niet alleen gevolgen voor de kalversector. Ook handelaren in dönervlees, fabrikanten van dönerspiesen, leveranciers van grondstoffen (kruidenmixen) en dönerrestaurants, zouden de negatieve gevolgen van de aanvraag kunnen ondervinden. Het gebruik van de naam döner zou dan nog alleen onder licentie mogen gebeuren. Voldoen bedrijven in de vleesketen (van slachterij tot restaurant) niet aan de gestelde voorwaarden, dan zouden er boetes kunnen volgen.
Vanuit de vleesbranche heerst het gevoel dat de aanvraag vooral bedoeld is om extra inkomsten te genereren. Naast het innen van licentie-inkomsten, zouden in dat geval ook boete-inkomsten terugvloeien naar het land dat de aanvraag doet. Waarom voor de leeftijd van zestien maanden gekozen is, is niet bekend. In de aanvraag wijst Turkije op haar traditie. Vertegenwoordigers van de vleessector zeggen juist dat de Turken in het verleden geen I&R-registratie hadden en het dus ook niet bekend was of het dönervlees van een rund van ouder dan zestien maanden was.  

Geen kalf en lam
Naast de leeftijdsaanduiding voor runderen, staat in de aanvraag dat döner ook uit schapenvlees kan bestaan van dieren ouder dan zes maanden. Als de EU de aanvraag goedkeurt, zou döner gemaakt van kalfsvlees of lamsvlees geen döner meer mogen heten. Hoe groot de gevolgen van een eventuele positieve beoordeling kunnen zijn, is niet duidelijk. De naam kebab, die in Nederland vaak wordt gebruikt, is niet in de Turkse aanvraag meegenomen. Volgens sommige is het zodoende makkelijk om een mogelijke licentie te omzeilen. 
Anderen vrezen de gevolgen van de aanvraag. Vooral omdat een aanzienlijk deel van het kalf (voornamelijk borstlappen) in de Duitse döner belandt en in Duitsland het woord döner prominent wordt gebruikt. Een verstoring van die markt zou desastreus kunnen uitpakken voor de prijsvorming van kalfsvlees, is hun mening. Ook de Duitse vleesindustrie is zeer bevreesd. De Duitse brancheorganisatie (VDF) keurt de aanvraag resoluut af. Het verzoek voldoet volgens de organisatie bovendien niet aan de richtlijnen die de Voedselwet in Duitsland stelt aan döner. De Duitse kalfsvleessector voert verder aan dat het in Duitsland traditie is om rosékalfsvlees en jong rundvlees te gebruiken in döner. Dit zou de smaak ten goede komen.

Bezwaar via ministerie
Namens de Nederlandse vleessector heeft de COV een bezwaar opgesteld, samen met het ministerie van LVVN. Juristen geven aan dat een bezwaar via de overheid de meest krachtige manier is om de aanvraag te bevechten. Het landsbelang (waarbij een volledige keten gevaar loopt) komt sterker over dan het verweer van een belanghebbende partij, zoals een slachterij. Voor brancheorganisaties heeft het geen zin om bezwaar te maken omdat zij geen vlees produceren en dus niet belanghebbend zijn.
Naast de Nederlandse overheid maken ook de Duitse, Belgische, Franse en Hongaarse overheid bezwaar volgens dezelfde juridische weg. De verwachting is dat de Europese Commissie deze herfst een consultatie pleegt bij de landen die bezwaar hebben gemaakt. Het eindoordeel zal pas in de loop van 2025 volgen, is de verwachting.