Landbouworganisaties willen stop op herziening Natura 2000-doelen

Volgens de organisaties blijkt uit de gebruikte terminologie (“vernieuwde doelen”) en bijbehorende rapporten dat het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) en andere betrokken partijen opnieuw inzetten op het aanscherpen van natuurdoelstellingen, met nadelige gevolgen voor de agrarische sector.

Pleidooi voor gebiedsgerichte aanpak
De organisaties willen dat de verantwoordelijkheid voor het concretiseren van natuurdoelen wordt overgedragen aan de provincies. Zij pleiten voor een gebiedsgerichte benadering, waarin ook agrariërs en hun belangenorganisaties worden betrokken. De voorkeur gaat uit naar een zogeheten 'bottom-up' aanpak, waarbij doelstellingen worden vastgesteld in het kader van gebiedsprocessen, met ruimte voor inspraak. De brief verwijst naar de Natuurdoelanalyse (NDA) uit 2023 en 2024, waarin volgens de organisaties in vrijwel alle gevallen wordt geconcludeerd dat de natuurdoelen niet gehaald worden. Dit in tegenstelling tot de conclusies uit de PAS-gebiedsbeoordelingen van 2017, waarin werd gesteld dat de doelstellingen op termijn haalbaar waren met herstelmaatregelen.

Kritiek op toevoegen van habitats en soorten
Hoewel de Ecologische Autoriteit kritiek uitte op de NDA’s, ging zij volgens de briefschrijvers wel mee in de conclusie dat de natuur in slechte staat verkeert, en dat stikstofdepositie – naast verdroging – de belangrijkste oorzaak is. De recente Greenpeace-uitspraak zou mede gebaseerd zijn op deze conclusies. De organisaties uiten verder kritiek op het toevoegen van habitats en soorten aan de Natura 2000-aanmelding, lang na de oorspronkelijke indiening bij de Europese Commissie in 2004. Volgens het ministerie is dit vereist op grond van de Vogel- en Habitatrichtlijn (VHR), maar de landbouwpartijen stellen dat sociaaleconomische overwegingen hierbij buiten beschouwing blijven.

Onvrede over consultatie en referentiekaders
De organisaties stellen vraagtekens bij de consultatieprocedure: landelijke doelen zouden kaderstellend zijn voor de gebiedsdoelen, maar bieden volgens de organisaties geen ruimte voor bezwaar of beroep. Tegelijkertijd zouden deze landelijke doelen wel bepalend zijn voor toekomstige beheerplannen, waarin wél juridische procedures mogelijk zijn. Dit maakt die procedures volgens hen inhoudsloos.
Ook de gekozen referentieperiodes voor behoud- en hersteldoelen roepen vragen op. Volgens de organisaties is vaak onduidelijk wat de situatie in het referentiejaar (meestal 2004) precies was, en ontbreekt er voldoende informatie over de ecologische toestand in eerdere jaren. Bij hersteldoelen is volgens hen sprake van “modelmatige” aannames en onduidelijke uitgangspunten.
Daarnaast uiten de organisaties hun zorg over mogelijke uitbreiding van het Natura 2000-gebied of het leefgebied van soorten, bijvoorbeeld via aankoop van landbouwgronden ten behoeve van de NNN (Natuurnetwerk Nederland) of de Bossenstrategie. Zij stellen dat dit haaks staat op eerdere kabinetsvoornemens om agrarisch areaal te beschermen tegen functieverandering.

Stikstof en gewasbescherming
In de achterliggende rapporten wordt volgens de brief bij stikstofgevoelige habitats en soorten telkens gesproken over overmatige stikstofdepositie. De organisaties vermoeden dat deze beweringen zijn gebaseerd op de eerder bekritiseerde NDA’s, waarin volgens hen sprake is van cirkelredeneringen. Zij steunen het voornemen van het ministerie om nieuwe NDA’s op te stellen.
Ook het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen komt aan bod. De organisaties wijzen op mogelijke gevolgen van de actualisering van natuurdoelen voor plantaardige sectoren, met als voorbeeld een recente uitspraak over lelieteelt nabij een Natura 2000-gebied. De organisaties herhalen hun oproep om het huidige proces stop te zetten en de actualisatie van natuurdoelen over te laten aan provincies, via gebiedsprocessen met betrokkenheid van agrarische partijen. Zij geven aan op korte termijn in gesprek te willen met LVVN-staatssecretaris Rummenie.