Emissieplafond in wet in plaats van KDW

De rechter oordeelde op 22 januari dat de Nederlandse Staat het stikstofdoel voor 2030 moet halen, wat inhoudt dat 50 procent van de stikstofgevoelige natuur in 2030 onder de KDW moet zijn gebracht. Toen de regering dit KDW-doel vastlegde in de wet in 2021, ging ze er vanuit dat dit gelijk stond met een emissiereductie van 26 procent in 2030. Hiermee ging de regering echter een resultaatverplichting aan op basis van een indicator (de KDW) die steeds kan wijzigen.

Dat is ook gebeurd stellen de onderzoekers Wim de Vries, Gerard Ros en Wieger Wamelink. Ten eerste is door recente wetenschappelijke inzichten de KDW-waarde voor veel habitattypen verlaagd en ten tweede bleek uit nieuwe berekeningen dat de berekende depositie 7 procent hoger is dan eerder werd aangenomen. Beide aanpassingen leiden ertoe dat de stikstofreductie veel groter moet zijn om het KDW-doel te halen. Berekeningen van het RIVM komen uit op reductiepercentages van 55 tot 65 procent, oplopend tot 80 procent nabij natuurgebieden.

Onhaalbaar doel
In praktijk is een reductie van 55 tot 65 procent binnen vijf jaar onhaalbaar zonder een adequaat sturingsinstrument. Dit zal leiden tot grootschalige bedrijfsbeëindiging en veel maatschappelijke kosten en weerstand, schrijven de onderzoekers. In 2023 hebben de hoogleraren Erisman, De Vries en Backus al aangegeven dat de KDW de beste indicator is voor het bepalen van stikstofeffecten op de natuur, maar dat beter een onderbouwd vast reductiepercentage in de wet kan staan. Dat geeft meer rechtszekerheid en is destijds ook geadviseerd door de commissie Remkes.

Daarnaast wijzen de onderzoekers erop dat de KDW een effectindicator is die uitsluitend de nadruk legt op de huidige toevoer. Het risico voor effecten van stikstof op natuur wordt echter ook sterk bepaald door de stikstoferfenis uit het verleden en deze is hoog in elk natuurgebied. Verlaging van de emissie, en daarmee ook van de depositie, is daarom gunstig voor elk natuurgebied, ongeacht de KDW. Met een depositieverlaging wordt ook voldaan aan de Vogel- en Habitatrichtlijn.

Iedereen een emissieplafond
De Vries, Ros en Wamelink pleiten voor een emissiebeleid, waarbij emissiereducties in de wet worden opgenomen en elk boerenbedrijf een emissieplafond krijgt. Dat laatste is pas mogelijk als er een nationaal emissieplafond in de wet staat. Conform de Commissie Remkes kan worden gedacht aan een halvering van de emissies in 2035 ten opzichte 2018. De onderzoekers wijzen erop dat deze benadering ook volledig past bij de internationale aanpak van de stikstofproblematiek. Elk land krijgt namelijk vanuit de EU emissieplafonds opgelegd.

Met behulp van doelsturing kunnen veehouders de verplichting krijgen om binnen vijf jaar hun ammoniakemissies te verminderen tot een opgelegd doel, waarbij boeren in de buurt van een natuurgebied een extra reductie wordt opgelegd. Tegelijkertijd biedt dit de mogelijkheid om integraal te sturen op verlaging van de broeikasgas- en nitraatemissies. Zo ontstaan er heldere – en uitdagende – doelen per bedrijf en ontstaat perspectief voor bedrijfsontwikkeling.

Ook industrie en verkeer
De concrete doelen moeten ook gelden voor industrie en verkeer, met een bijbehorend tijdpad die leidt tot een reductie van stikstofemissies tot het nationaal plafond in 2035. "Voor de kwaliteit van de natuur en de toekomst van de landbouw is het belangrijk dat we in beweging komen en blijven", stellen de onderzoekers.