Risico-inventarisatie verplicht voor meeste kalverhouderijen

Om het werken op een boerderij veiliger te maken is er de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E). Een groot deel van de kalverhouders kent dit - in veel gevallen verplicht - onderdeel van het arbobeleid niet, waarbij ze moeten onderzoeken of het werk op de boerderij gevaar of schade kan opleveren. De eerste gedachte van de meeste kalverhouders is dat ze geen werknemers in dienst hebben en dus zo’n risicobeoordeling niet nodig is. Toch ligt dat anders. “Een RI&E is verplicht wanneer er een gezagsverhouding is tussen de eigenaar van het bedrijf en een persoon die meehelpt op het bedrijf, maar die geen onderdeel uitmaakt van de maatschap of vof”, zegt Elise Brand, veiligheidsdeskundige bij Bavo. “Staat een familielid op de loonlijst, dan is er ook sprake van een gezagsverhouding.”

Gezagsverhouding
Omdat kalverhouders vaak werken met zzp’ers bij het opstarten van een koppel, is er op vrijwel elk bedrijf sprake van een gezagsverhouding, stelt Brand. “Huur je als kalverhouder iemand op uurbasis in, dan ben jíj diegene die zeggenschap heeft over die uren en val je onder de arbo-wet.” Ook stagiairs en vrijwilligers vallen hieronder. In alle gevallen waarbij je als ondernemer bepaalt wat er moet gebeuren, is er een gezagsverhouding. Bij aangenomen werk is die gezagsverhouding niet aanwezig. Dan bepaalt diegene die het werk doet hoe het moet gebeuren. Bijvoorbeeld bij inhuur van een loonwerker voor oogstwerkzaamheden.
Heeft het bedrijf minder dan 25 medewerkers, dan hoeft de RI&E niet getoetst te worden door een deskundige. Het kennisinstituut Stigas heeft een digitaal hulpmiddel ontwikkeld dat speciaal is afgestemd op de agrarische sector (zie kader). Als de ondernemer dit invult, blijft de RI&E geldig zolang er niets veranderd op het bedrijf. Een woordvoerder van Stigas adviseert om elke vier jaar de RI&E te updaten. “Er veranderen altijd kleine zaken, bijvoorbeeld met machines. Dan is de RI&E weer actueel en ziet de Arbeidsinspectie bij een bezoek dat de ondernemer actief met het arbobeleid bezig is.” Bij grote veranderingen op het bedrijf moet de ondernemer natuurlijk direct een actuele RI&E aanmaken.

Preventieve werking
Het primaire doel van een RI&E is voorkomen van ongevallen, gezondheidsklachten en verzuim. Er moet dus een preventieve werking vanuit gaan om persoonlijke schade en bedrijfsschade te voorkomen. Mocht er toch wat gebeuren met een werknemer, dan is een actuele RI&E een vereiste voor de Arbeidsinspectie. Die wordt namelijk ingeschakeld op het moment dat er een ongeval op een bedrijf plaatsvindt. Met een actuele RI&E voldoet het bedrijf tevens aan de ‘Wet verbetering poortwachter’. Een onderdeel van de RI&E is namelijk dat er een basiscontract afgesloten moet zijn met de Arbodienst. Hiermee kan de ondernemer ook voorkomen dat hij langdurig moet opdraaien voor het doorbetalen van de loonkosten bij een ongeval van de werknemer of inhuurkracht.
Bedrijven met minder dan 25 werknemers zijn verplicht om zelf onderzoek te doen naar de oorzaak van een ongeval op het bedrijf. Vervolgens moet de ondernemer opnieuw aangeven in de RI&E wat er aan gedaan kan worden om het ongeval te voorkomen. Een RI&E geldt niet voor een ongeval van de ondernemer zelf. Brand vindt het wel belangrijk dat zulke ongevallen geanalyseerd worden en opgenomen in de RI&E omdat een werknemer van het bedrijf hetzelfde kan overkomen.

Tijdig melden
Een soortgelijk advies heeft Brand voor het geval er iets gebeurt met bezoekers op het bedrijf, bijvoorbeeld een adviseur die per ongeluk in een open mestkelder belandt. Idealiter valt dit onder de aansprakelijkheidsverzekering van de ondernemer omdat er geen gezagsverhouding is tussen adviseur en ondernemer. Maar ook slachtoffers kunnen een ongeval melden bij de Arbeidsinspectie, weet Brand. “De eerste gedachte van een ondernemer is vaak om het niet te melden. Toch kun je dat beter wel doen. Elk ongeval is meldingsplichtig vanuit de arbo-wet. Bij een te laat gemelde zaak maakt de Arbeidsinspectie altijd een boeterapport op.”
Brand ziet wel dat de rol van de Arbeidsinspectie door de jaren heen veranderd is. Waar in het verleden vaak boetes werden uitgeschreven, richt de inspectie zich nu op ondersteuning en preventie. “Het zijn geen schoolmeesters meer die met een opgeheven vinger en boetes zeggen hoe het moet.”

Invullen via Stigas
Op de website van Stigas is een digitaal hulpmiddel beschikbaar om een RI&E uit te voeren voor agrarische bedrijven. Deze is echter niet specifiek voor kalverbedrijven. Medio 2024 komt er een aparte module beschikbaar voor kalverhouders. Deelnemers aan deze digitale module betalen 57 euro per jaar. Voor LTO-leden is dat 47 euro. Tot aan de lancering van de nieuwe digitale module zijn de kosten hoger (258 euro) omdat een bedrijfsbezoek van een medewerker van Stigas verplicht is.